Łożyska stosowane w zegarach wieżowych:
Każdy, kto ma chociaż podstawowe pojęcie o technologii, zna pojęcie łożysk i ich znaczenie w mechanice. W mechanizmach zegarowych występuje szereg ruchomych względem siebie części, często mocowanych w szkielecie. Istnieje więc potrzeba stosowania łożysk, które zmniejszają tarcia, które są także źródłem niedokładności chodu i strat energii.
Łożyska wymagają smarowania. W tym celu stosuje się określone substancje, które bardzo często są tajemnicą zegarmistrzów. Dodać jednak należy, że zegary o większych gabarytach wymagają smarowania gęstszą oliwą niż małe zegary wieżowe.
W zegarach wieżowych występują trzy rodzaje łożysk:
- okrągłe
- kwadratowe
- kulkowe
Łożyska okrągłe to najczęściej stosowane łożyska w zegarach wieżowych. Występuje w nich tarcie ślizgowe. Wykonane one są zazwyczaj z mosiądzu lub brązu (a więc z miększego metalu niż osie – ale i od tej reguły istnieją odstępstwa). Rozwiązanie to polega na umieszczeniu czopu osi w wytoczonej tulei, która często zaopatrzona jest w oliwiarkę (specjalny otworek wywiercony od góry w tulejce). Wytoczony otwór tulei ma kształt stożka lub jest lekko beczułkowaty. Można stwierdzić, że nie jest to łożysko w ścisłym tego słowa znaczeniu, jednakże z racji miejsca umieszczenia i roli, jaką pełni ta część w zegarze, przyjęło się tuleje te nazywać łożyskami.
Łożyska okrągłe dobrze spełniają swoją rolę i mogą być mocowane w zegarach o większych gabarytach (w przeciwieństwie do łożysk kwadratowych). Rozkładają ciężar i tarcie na większą powierzchnię, co skutkuje mniejszym naciskiem na większą powierzchnię. Zwiększa to jednak powierzchnię tarcia. Ponadto, ciasno umieszczony czop w tulei szybko wyciska smar. Zdjęcie łożyska okrągłego znajduje się obok.
Łożyska kwadratowe stosowane są rzadko. Występuje w nich także tarcie ślizgowe. Jeżeli zegarmistrz pracujący przy zegarach wieżowych napotka zegar z łożyskami kwadratowymi, może powiedzieć, iż spotkało go coś niecodziennego. Jak podaje brat W. A. Podwapiński w V części „Zegarmistrzostwa”, taki zegar znajdował się na kościele w Wiskitkach koło Żyrardowa. Konstrukcja ta polega na umieszczeniu czopa osi w kwadratowym gnieździe, zwanym łożyskiem. Rozwiązanie takie ma swoje wady i zalety. Zmniejsza ono powierzchnię tarcia, ale zwiększa jednocześnie nacisk osi na łożysko w środku, powodując szybsze zużycie. Dlatego też łożyska kwadratowe spotyka się tylko w zegarach małogabarytowych, gdzie siły nacisku nie są duże. Inną zaletą jest łatwość smarowania. W łożyskach kwadratowych smar nie jest tak łatwo wyciskany przez obracający się czop, jak w łożyskach okrągłych. Rysunek ilustracyjny znajduje się obok.
Łożyska kulkowe są spotykane w nowocześniejszych zegarach wieżowych wysokiej klasy. Zmniejszają tarcie w największy sposób. Stosowane mogą być zarówno przy wszystkich osiach, jak i tylko w miejscach, gdzie tarcia powodują największe straty (a więc w osiach konstrukcyjnie najbliżej wychwytu). Łożyska kulkowe są stosowane zawsze w naciągach automatycznych. Brat W. A. Podwapiński podaje, że zegar, który niepokalanowscy zakonnicy skonstruowali dla swojego kościoła, wyposażony jest we wszystkie łożyska kulkowe. Wadą tych łożysk jest trudna konserwacja i możliwość zablokowania łożyska na skutek problemów z kulkami łożyskowymi oraz duże koszty zastosowania. Jednakże zaleta, jaką jest minimalizacja tarć poprzez zamianę tarcia poślizgowego na toczne, czyni te łożyska wręcz doskonałymi. Jeżeli nie nastąpi ich awaria, ulegają one zużyciu kilka razy wolniej niż łożyska okrągłe i kwadratowe.
© 2010 - 2023 www.czasnawysokosci.pl
Wszystkie prawa zastrzeżone. Publikacja serwisu lub jego fragmentów za pomocą jakichkolwiek środków bez pisemnej zgody autorów zabroniona!